مجله متفاوت فارسی

بیماری ام اس زمانی بروز می‌یابد که سیستم ایمنی به ماده‌ای از جنس چربی، موسوم به میلین حمله کند، میلین پوشش محافظ اطراف فیبرهای عصبی است. چنانچه این پوشش محافظ از بین برود، عصب‌ها آسیب می‌بیند.این آسیب دیدگی باعث می‌شود که مغز نتواند سیگنال‌ها را به خوبی به بخش‌های مختلف بدن برساند. همچنین در اثر نقص عملکرد عصب‌ها، حواس و توانایی حرکتی نیز مختل می‌شود. بنابراین می‌توان علائمی از جمله کندی در حرکت و صحبت کردن را در بیماران مشاهده کرد.

ام اس عارضه‌ای است که به مغز و یا نخاع آسیب می‌زند و علائم متعددی را ایجاد می‌کند که از آن جمله می‌توان به اختلالات بینایی، حسی و تعادلی و دشواری در حرکت دادن پا یا دست اشاره کرد. ام اس عارضه‌ای مادام‌العمر است که گاهی اوقات ناتوانی جدی در پی دارد، اگرچه ام اس برخی بیماران خفیف است. علائم در بسیاری از موارد قابل درمان است. متوسط طول عمر بیماران ام اس اندکی کمتر از افراد دیگر است. 

علت بیماری ام اس چیست؟

هرچند علت بیماری MS دقیقاً مشخص نیست، اما دانشمندان بر این باورند که ترکیبی از عوامل مختلف باعث بروز این بیماری می‌شود. پژوهش‌های مختلفی در حوزه‌های ایمونولوژی (دانش سیستم ایمنی بدن)، اپیدمیولوژی (مطالعه الگوهای بیماری‌های مختلف) و ژنتیک در حال انجام است. همچنین دانشمندان در حال بررسی عامل‌هایی عفونی هستند که از علل احتمالی ابتلا به ام اس به شمار می‌آیند. آگاهی از علل بیماری MS به پژوهشگران کمک می‌کند تا روش‌های موثر درمان این بیماری را سریع‌تر بیابند یا حتی از ابتلا به آن جلوگیری کنند.

 

علائم اولیه ام اس چیست؟

ام اس علائم گوناگونی را ایجاد می‌کند و ممکن است هر ناحیه‌ای از بدن را درگیر کند. هر بیمار به شیوه‌ای متفاوت از بیماران دیگر این بیماری را تجربه می‌کند. علائم بیماری MS غیرقابل پیش‌بینی است. برخی بیماران با علائمی مواجه می‌شوند که به طور پیوسته و به تدریج تشدید می‌شود، حال آن که علائم گروهی از بیماران حالت رفت و برگشتی دارد و هر از گاه عود می‌کند. دوره‌های تشدید علائم را دوره عود یا بازگشت علائم گویند و دوره‌هایی را که علائم بهبود می‌یابد یا از بین می‌رود، دوره خاموشی گویند. شایع‌ترین علائم بیماری ام اس عبارت است از:

 

 خستگی مزمن

 مشکلات بینایی

 بی‌حسی و گزگز

 ضعف، سفتی و گرفتگی عضلات

 مشکلات حرکتی

 درد

 مشکلات مربوط به تفکر، یادگیری و برنامه‌ریزی

 اضطراب و ناراحتی

 مشکلات جنسی

 ناراحتی‌های مثانه

 اختلالات روده

 اختلالات بلع و گفتار

البته اکثر بیماران مبتلا به ام اس فقط با چند مورد از علائم فوق مواجه می‌شوند. چنانچه فکر می‌کنید که نشانه‌های اولیه ام اس در شما مشاهده می‌شود، حتماً به پزشک مراجعه کنید. در نظر داشته باشید که علائم بعضی بیماری‌ها مشابه ام اس است، بنابراین مواجهه با این علائم لزوماً به معنای ابتلا به بیماری MS نیست.

 

خستگی مزمن

احساس خستگی یکی از شایع‌ترین و آزاردهنده‌ترین علائم بیماری ام اس است. بیمار همواره احساس خستگی می‌کند و انجام دادن ساده‌ترین کارها نیز برایش دشوار است. خستگی مانع بزرگی بر سر راه انجام وظایف و فعالیت‌های روزمره است و با رسیدن به ساعات پایانی روز، در هوای گرم، پس از ورزش کردن یا هنگام بیماری نیز تشدید می‌شود.

 

مشکلات بینایی

از هر چهار بیمار مبتلا به ام اس، التهاب عصب بینایی (نوریت اپتیک) یک چشم، نخستین علامت یک نفر است. بیمار با علائم زیر مواجه می‌شود:

 

 نابینایی موقت چشم درگیر که معمولاً چند روز تا چند هفته طول می‌کشد.

 کوررنگی

 درد چشم که معمولاً هنگام حرکت دادن چشم تشدید می‌شود.

 اخگربینی (قسمتی از تغییر موضعی در میدان دید که چشمک می‌زند) هنگام حرکت دادن چشم

همچنین در اثر ابتلا به ام اس، مشکلات زیر برای چشم ایجاد می‌شود:

 

 دوبینی

 حرکت کردن غیرارادی چشم‌ها، در این حالت به نظر بیمار می‌آید که اشیاء ثابت در حال حرکت کردن و بالا و پایین رفتن هستند.

البته بیماری ام اس گاهی اوقات به هر دو چشم آسیب می‌زند.

 

اختلالات حواس

اختلالات حواس گاهی نخستین علائم بیماری ام اس محسوب می‌شود. بخش‌های مختلف بدن، مانند بازو، پا یا بالاتنه، بی‌حس می‌شود یا گزگز می‌کند و این علائم معمولاً ظرف چند روز در بدن پخش می‌شود.

 

گرفتگی، انقباض و ضعف عضلانی

بیماری ام اس مشکلات زیر را برای پاها به وجود می‌آورد:

 

 انقباض دردناک و محکم (اسپاسم)

 سفت شدن عضلات و مقاوم شدن آنها در برابر حرکت (اسپاستیسیتی)

 ضعیف شدن عضلات

مشکلات حرکتی

بیماری ام اس راه رفتن و حرکت کردن را برای بیمار دشوار می‌کند، به ویژه اگر عضلات ضعیف و منقبض شده باشد. همچنین بیمار با علایم زیر روبرو می‌شود:

 

 دشواری در حفظ تعادل و هماهنگی (آتاکسی)

 لرزیدن دست و پا (رعشه)

 سرگیجه و ورتیگو، بیمار حس می‌کند که دنیا دور سرش می‌چرخد.

درد

برخی بیماران دچار MS دچار درد می‌شوند که به یکی از دو شکل زیر بروز می‌یابد:

 

 درد ناشی از ام اس (درد نوروپاتی)

این درد پی‌آمد آسیب دیدن سیستم عصبی است و به صورت درد خنجری در صورت، احساسات غیرعادی، همچون سوزش، گزگز، سوزن سوزن شدن، تحت فشار قرار گرفتن یا فشرده شدن، در دست و پا و بالاتنه بروز می‌یابد. اسپاسم و گرفتگی عضلانی نیز گاهی توام با درد است.

 

درد عضلانی اسکلتی

درد مفصل، گردن و کمر و پشت بدن پی‌آمد غیرمستقیم ابتلا به بیماری ام اس است. این نوع درد به ویژه در بیمارانی بروز می‌یابد که چون نمی‌توانند به خوبی راه بروند یا حرکت کنند، فشار مضاعفی به کمر یا مفاصل رانشان وارد می‌شود.

 

مشکلات تفکر، برنامه‌ریزی و یادگیری

برخی بیماران مبتلا به MS برای فکر کردن، یادگیری و برنامه‌ریزی به مشکل برمی‌خورند، این مشکلات به اختلالات شناختی موسومند و شامل موارد زیر می‌شوند:

 

 مشکل در فراگیری و به یاد آوردن موضوعات جدید، حافظه بلندمدت معمولاً آسیبی نمی‌بیند.

 آهسته شدن پردازش اطلاعات زیاد یا چندوظیفگی

 کوتاه شدن بازه زمانی توجه

 لکنت و گیر کردن روی لغات

 مشکل در درک و پردازش اطلاعات بصری مانند نقشه‌خوانی

 مشکل در برنامه‌ریزی و حل مسئله، بیماران غالباً می‌گویند که می‌دانند چهکاری را می‌خواهند انجام دهند، اما درک درستی از چگونگی انجام آن ندارند.

 مشکل در اقامه دلیل و توجیه، برای مثال حل معما یا درک قواعد ریاضی برای بیمار دشوار می‌شود.

البته بسیاری از این مشکلات مختص بیماری ام اس نیست و ممکن است در اثر ابتلا به عوارض دیگری، مانند افسردگی و اضطراب یا حتی مصرف بعضی داروها به وجود آمده باشد.

 

ناراحتی‌های روحی و ذهنی

بسیاری از بیماران مبتلا به ام اس دوره‌های افسردگی را نیز تجربه می‌کنند. مشخص نیست که آیا افسردگی پی‌آمد مستقیم ابتلا به MS است، یا این که استرس و نگرانی دست و پنجه نرم کردن مادام‌العمر با این بیماری باعث افسردگی می‌شود. البته ممکن است هر دو مورد علت افسردگی باشد. اضطراب نیز از عوارض بیماری ام اس است، که احتمالاً از ماهیت غیرقابل پیش‌بینی این عارضه نشأت می‌گیرد. تعداد انگشت‌شماری از بیماران مبتلا به ام اس با نوسانات شدید و سریع خلق و خو روبرو می‌شوند، بیمار ناگهان و بدون دلیل گریه می‌کند، می‌خندد یا با عصبانیت فریاد می‌زند.

 

مشکلات جنسی

بیماری ام اس عملکرد جنسی را نیز مختل می‌کند. مردان مبتلا به بیماری ام اس غالباً برای رسیدن به نعوظ یا حفظ نعوظ (اختلال نعوظ) به مشکل برمی‌خورند. همچنین هنگام مقاربت یا خودارضایی نیز انزال بیشتر طول می‌کشد و حتی ممکن است بیمار توانایی انزال را کاملاً از دست بدهد. بانوان نیز در رسیدن به ارگاسم به مشکل برمی‌خورند و حس و لغزندگی واژن کاهش می‌یابد. همچنین میل جنسی بانوان و آقایان مبتلا به MS کمتر از قبل می‌شود. کاهش میل جنسی گاهی عارضه مستقیم بیماری ام اس است و گاهی نتیجه زندگی کردن با این عارضه است.

 

مشکلات مثانه

مشکلات مثانه از عوارض شایع بیماری ام اس است که شامل موارد زیر می‌شود:

 

 تکرر ادرار

 فوریت ادراری، بیمار ناگهان حس می‌کند که باید به سرعت ادرار کند و گاهی ممکن است نتواند خود را تا رسیدن به دستشویی کنترل کند. در این حالت مشکل بی‌اختیاری فوریتی پیش می‌آید.

 مشکل در تخلیه کامل مثانه

 بیمار نیمه شب برای ادرار کردن از خواب بیدار می‌شود.

 عفونت‌های مکرر مجاری ادراری

البته بیماری ام اس تنها دلیل مشکلات مثانه نیست.

 

مشکلات روده

بسیاری از بیماران مبتلا به ام اس از مشکلات روده نیز رنج می‌برند. یبوست شایع‌ترین ناراحتی روده‌ای ناشی از MS است. بیمار نمی‌تواند مدفوع را به راحتی دفع کند و عمل دفع را بسیار کمتر از معمول انجام می‌دهد. بی‌اختیاری روده شیوع پایین‌تری دارد، اما غالباً مرتبط با یبوست است. اگر مدفوع در روده گیر کند، دیواره روده را تحریک می‌کند، در نتیجه روده مخاط و مایعات بیشتری تولید می‌کند که حجم اضافی آن بی‌اختیار خارج می‌شود. بعضی از این مشکلات مختص بیماری ام اس نیست و حتی می‌تواند عوارض جانبی مصرف بعضی داروها، مانند داروهای مسکن باشد.

 

اختلالات بلع و گفتار

برخی بیماران دچار بیماری ام اس با اختلالات بلع (دیسفاژی) یا جویدن روبرو می‌شوند. گفتار بیمار نیز نامفهوم (دیس‌آرتری) می‌شود و درک سخنان وی دشوار می‌گردد.

منبع:یادمان